“Малын удам гарваль, ашиг шим, галбир бие цогцос, үр төлийн чанараар үнэлэх, үр дүнг тооцох, удам зүйн үнэлгээ хийх арга зүй” сургалт, хэлэлцүүлэг өнөөдөр (2018.11.23) Хөдөө аж ахуйн их сургуулийн Эрдмийн зөвлөлийн хурлын танхимд боллоо.
Энэ удаагийн сургалтад Аймаг, нийслэлийн малын үржил, бүртгэл хариуцсан мэргэжилтнүүд, мал зүйчид, мэргэжлийн хяналтын үржлийн улсын байцаагч нар, сургалт, эрдэм шинжилгээний байгууллагын болон мэргэжлийн холбоод, холбогдох бусад байгууллагын төлөөлөгчдийг оролцуулан зохион байгуулсан юм.
Сургалт, хэлэлцүүлэг бүхэлдээ мал аж ахуйн салбарын бодлого, хууль эрх зүй, тэдгээрийг хэрэгжүүлэхэд анхаарах асуудлууд, малын үржил, бүртгэлийн чиглэлээр хийж хэрэгжүүлж буй арга хэмжээ, үржлийн малд удам зүйн үнэлгээ хийх, нэгдсэн систем, бод болон бог малыг удам гарваль, ашиг шимийн үзүүлэлтээр үнэлэх, үр дүнг тооцоолох, малын гадаад шинж тэмдгийн илрэл зэрэг асуудалд төвлөрч, эдгээр сэдвээр танилцуулга хийлээ.
Түүнчлэн үржлийн малын удам гарваль, ашиг шимийн үзүүлэлтийг үнэлгээний нэгдсэн программд оруулах арга зүй, аргачлал, үржлийн малын гадаад шинж тэмдгийн илрэлийн үзүүлэлтийг үнэлгээний нэгдсэн программд оруулах арга зүй, аргачлал, үржлийн малын үр төлийн чанарын үзүүлэлтүүдийг үнэлгээний нэгдсэн программд оруулах арга зүй, аргачлалын талаар оролцогчдод сургалт орсон юм.
Малын генетик нөөцийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.3 дахь хэсэгт заасан удам зүйн үнэлгээний бүртгэл нь тус хуулийн 5 дугаар зүйлд заасан малын генетик нөөцийн бүртгэлийн нэгэн бүрдэл хэсэг юм. Уг хуулийн хэрэгжилтийг хангах ажлын хүрээнд Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам, Хөдөө аж ахуйн маркетинг төсөлтэй хамтран 2017 онд Малын удам зүйн үнэлгээний программ болон Малын удам зүйн үнэлгээний цахим хуудас (https://muz.gov.mn)-ийг хүлээн авч ажиллуулж эхлээд байна.
Энэхүү нэгдсэн систем нь малын ашиг шимийн янз бүрийн чиглэлээр манай оронд үржүүлж байгаа үүлдэр, омгийн малын ашиг шимт чанарыг нэгдсэн индексээр үнэлэх орчин үеийн шинэ технологид суурилсан аргачлал боловсруулах, орон нутгийн түвшинд нэвтрүүлэх нэн тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлэж байгаа юм. Малын ашиг шимийн одоогийн стандарт үзүүлэлт, тоо мэдээллийг ашиглан, цахим орчинд боловсруулалт хийх, олон чиглэлийн үнэлгээг нэгтгэсэн байдлаар гаргах боломжийг нээж байна.
Малын бүртгэл, үржлийн үнэт чанарын үнэлгээний талаар өмнө нь хэрэгжүүлж ирсэн арга хэмжээ, үр дүнг зохистой ашиглах, цаашид үнэлгээний иж бүрэн системийн хэмжээнд өргөжүүлэх зайлшгүй шаардлагыг бодитой тусгасан юм. Энэхүү систем нь Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамны газар, хэлтэс, аймаг, нийслэлийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газрын мал үржлийн алба, цөм сүргийн үржлийн төв, мал үржлийн ажлыг гардан хариуцаж гүйцэтгэх сум, дүүргийн Хөдөө аж ахуйн тасаг зэрэг байгууллагаас малын үржлийн үнэт чанарыг үнэлэх, нэн ялангуяа мэдээллийн нэгдсэн сан байгуулах, уг санг шинэ мэдээллээр тогтмол баяжуулах, сангаас мэдээлэл авах, санд хандах асуудлыг цогцоор нь шийдвэрлэсэн нь дэвшилттэй болсныг онцлох нь зүйтэй.
Цахим программд оруулах анхдагч тоон мэдээлэл нь тухйн малын гарвалаас авахуулаад ашиг шимийн нас дараалсан үзүүлэлтийг багтаасан байхын дээр урьдчилсан боловсруулалт шаардахгүй болсон юм. Ийнхүү гараар болон компьютерийн энгийн аргаар гүйцэтгэх төвөгтэй ажиллагааг хөнгөвчлөхөд уг систем чухал ач холбогдолтой. Тухайн програмыг эхний ээлжинд аймаг, нийслэлийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газарт хүлээлгэн өгч, цаашлаад сум, дүүргийн хөдөө аж ахуйн тасгаар дамжуулан, Монгол оронд үржүүлж буй үүлдэр, омгийн малын удам гарваль, ашиг шим, үр төлийн чанараар үнэлэх, үржлийн ажлыг чиглэлтэйгээр мэргэжлийн байгууллага болон мэргэжилтний хяналтад үр дүнтэй зохион байгуулахад ихээхэн түлхэц болно.
Малын удам зүйн үнэлгээний цахим хуудас нь Малын үржил, бүртгэлийн салбарын шинэлэг мэдээ мэдээлэл болон малын удам зүйн үнэлгээний программаас гойд ашиг шимтээр шалгарсан малыг автоматаар татан, олон нийтэд сурталчлан мэдээлж, тухайн малыг “гойд ашиг шимт сайжруулагч малыг шалгаруулах, улсын бүртгэл, үржлийн дэвтэр”-т бүртгэж хадгалах юм. Мөн цахим хуудсаар дамжуулан, орон нутгийн Хөдөө аж ахуйн газар болон хөдөө аж ахуйн салбартай холбоотой цахим хуудас руу шууд хандалт хийн орох боломжтой.
